فرار مالیاتی یکی از چالش‌های مهم در سیستم‌های مالیاتی کشورهای مختلف است که می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر اقتصاد و توسعه کشور داشته باشد. فرار مالیاتی به معنای هرگونه تلاش عمدی برای اجتناب از پرداخت مالیات از طریق ارائه اطلاعات نادرست، کتمان درآمد یا استفاده از روش‌های غیرقانونی است. فرارمالیاتی نه‌تنها باعث کاهش درآمدهای دولت می‌شود، بلکه منجر به ایجاد بی‌عدالتی در میان مؤدیان مالیاتی و تضعیف اعتماد عمومی به سیستم مالیاتی می‌گردد.
گزارش فرار مالیاتی یکی از ابزارهای کلیدی در مقابله با این مشکل محسوب می‌شود. شفاف‌سازی فرآیند گزارش‌دهی و تشویق مردم و کسب‌وکارها به همکاری با سازمان‌های مالیاتی، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش موارد تخلف داشته باشد. در این مقاله، به بررسی راه‌های شناسایی فرار مالیاتی، روش‌های گزارش آن به سازمان امور مالیاتی، و پیامدهای قانونی این تخلفات خواهیم پرداخت.
سامانه سوت زنی سازمان امور مالیاتی
سامانه سوت‌زنی سازمان امور مالیاتی یک بستر آنلاین است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور راه‌اندازی شده تا شهروندان و کارکنان بتوانند به‌صورت ناشناس و محرمانه، تخلفات مالیاتی از جمله فرار مالیاتی، کتمان درآمد، صدور فاکتورهای صوری و سایر تخلفات مربوط به قوانین مالیاتی را گزارش کنند.
اهداف سامانه سوت‌زنی:
- افزایش شفافیت مالیاتی: جلوگیری از تخلفات و افزایش اعتماد عمومی به سیستم مالیاتی.
- مبارزه با فرار مالیاتی: کمک به شناسایی افرادی که از پرداخت مالیات فرار می‌کنند.
- ایجاد عدالت مالیاتی: جلوگیری از رقابت ناسالم و حمایت از مؤدیان قانون‌مدار.
- کاهش فساد اداری: فراهم‌سازی بستری برای گزارش‌دهی بدون ترس از افشای هویت.
نحوه استفاده از سامانه:
افراد می‌توانند با مراجعه به وب‌سایت سازمان امور مالیاتی کشور و ورود به بخش “گزارش فرارمالیاتی“، گزارش خود را با ارائه اطلاعاتی مانند مشخصات تخلف، مدارک مرتبط و جزئیات مربوط به افراد یا شرکت‌های متخلف ثبت کنند. همچنین امکان پیگیری وضعیت گزارش بدون افشای هویت فرد گزارش‌دهنده فراهم شده است.
مزایای سامانه سوت‌زنی:
- حفظ محرمانگی اطلاعات گزارش‌دهندگان
- سهولت در ارسال گزارشات بدون نیاز به مراجعه حضوری
- رسیدگی سریع‌تر و کاهش زمان شناسایی تخلفات
- ایجاد فرهنگ پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری در فضای کسب‌وکار
موارد مشکوک به فرار مالیاتی را چگونه گزارش کنیم؟
شما می توانید از طریق بخش «گزارش فرار مالیاتی» موارد مشکوک به فرار مالیاتی را گزارش نمایید. در صورت تمایل امکان ثبت گزارش به صورت’ ناشناس وجود دارد.
برخی از روش های معمول فرار مالیاتی عبارتند از:
- کسب درآمد و عدم پرداخت مالیات
- عدم استفاده از دستگاه کارتخوان
- تفاوت بین نوع شغل درج شده روی رسید دریافتی از دستگاه کارتخوان با نوع شغل واقعی
- عدم صدور فاکتور
- صدور فاکتورهای غیر واقعی
- کم اظهاری درآمد به سازمان امور مالیاتی
- استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر
- استفاده از چندین دفتر یا نرم افزار حسابداری
- و سایر موارد
نحوه گزارش تخلفات در سامانه
پس از ورود به سامانه گزارش فرارمالیاتی سازمان امورمالیاتی، گزینه «ثبت گزارش جدید» را انتخاب نمایید؛ پنجره‌ای مطابق تصویر زیر مشاهده شده که باید اطلاعات مربوط به فرارمالیاتی را ثبت نمایید.
- در ابتدا اطلاعات هویتی مربوط به شخص یا شرکت متخلف را ثبت می‌نمایید.
- درمرحله بعد اطلاعات تخلف انجام شده ثبت می‌شود.
- اطلاعات مربوط به شخص گزارش دهنده تکمیل می‌شود.
- ثبت گزارش فرارمالیاتی و اعلام کدپیگیری.
پیگیری گزارش فرار مالیاتی
پس از ثبت گزارش فرارمالیاتی، با مراجعه به همین سامانه، می‌توانید گزینه «پیگیری گزارش» را انتخاب نمایید تا از وضعیت آن مطلع شوید.
در این قسمت باید اطلاعاتی مثل کدپیگیری که بعد از ثبت گزارش دریافت نموده‌اید را وارد کنید.
پس از آن، نتیجه به شما نمایش داده می‌شود.
چه مواردی نیاز به گزارش دارد؟
- کتمان درآمد و دارایی (عدم اعلام درآمد و اموال مشمول مالیات)
- صدور فاکتورهای صوری و جعلی (معاملات غیرواقعی برای فرار از مالیات)
- استفاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای (سوءاستفاده از کارت‌های دیگران)
- عدم ثبت فعالیت‌های اقتصادی (فرار از ثبت‌نام در سامانه مودیان)
- عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی یا اطلاعات نادرست
- تخلفات مالیات بر ارزش افزوده (عدم پرداخت یا گزارش صحیح VAT)
- عدم استفاده از دستگاه‌های کارتخوان (POS) (پنهان‌کاری تراکنش‌های مالی)
- پرداخت حقوق بدون کسر مالیات (عدم گزارش حقوق کارکنان)
- قراردادهای سوری و جعلی (ایجاد قراردادهای غیرواقعی برای کاهش مالیات)
- قاچاق و واردات غیرقانونی کالا
تلفن گزارش فرار مالیاتی
برای گزارش فرار مالیاتی، می‌توانید از تلفن سازمان امور مالیاتی کشور با شماره ۱۵۲۶ استفاده کنید. پس از تماس، گزینه مربوط به گزارش فرار مالیاتی را انتخاب کرده و اطلاعات لازم را ارائه دهید.
پاداش سوت زنی مالیاتی
سازمان امور مالیاتی کشور برای تشویق شهروندان به گزارش تخلفات مالیاتی، پاداش‌هایی را در نظر گرفته است. بر اساس ماده 34 آیین‌نامه اجرایی ماده 219 قانون مالیات‌های مستقیم، در صورتی که گزارش ارائه‌شده منجر به شناسایی مؤدیان جدید یا درآمدهای کتمان‌شده شود و مالیات متعلق وصول گردد، سازمان امور مالیاتی تا یک درصد از مبلغ فرار مالیاتی وصول‌شده را به عنوان پاداش به گزارش‌دهنده پرداخت می‌کند.
برای دریافت این پاداش، لازم است گزارش خود را از طریق سامانه گزارش فرارمالیاتی سازمان امور مالیاتی ثبت کنید و اطلاعات هویتی، شماره تماس و مشخصات حساب بانکی خود را وارد نمایید. توجه داشته باشید که گزارش‌های تلفنی یا ناشناس مشمول دریافت پاداش نمی‌شوند.
در سال‌های اخیر، سازمان امور مالیاتی مبالغ قابل‌توجهی را به گزارش‌دهندگان پرداخت کرده است؛ به عنوان مثال، در سال ۱۴۰۲ حدود ۷۵۰ میلیون تومان پاداش به ۱۳۰ نفر از گزارش‌دهندگان فرار مالیاتی اختصاص یافت.
این اقدامات با هدف افزایش شفافیت مالیاتی و تشویق مشارکت عمومی در مبارزه با فرار مالیاتی صورت می‌گیرد.
در صورت گزارش اشتباهی چه اتفاقی می افتد؟
اگر فردی به‌صورت اشتباهی گزارشی در سامانه سوت‌زنی سازمان امور مالیاتی ثبت کند، چند حالت ممکن است رخ دهد:
1. عدم اثبات تخلف
اگر گزارش بررسی شود و مستندات کافی برای اثبات تخلف وجود نداشته باشد، هیچ اقدام قانونی علیه گزارش‌دهنده انجام نمی‌شود و گزارش رد خواهد شد. سازمان امور مالیاتی گزارش‌های فاقد مدارک و اطلاعات معتبر را بدون پیگیری بایگانی می‌کند.
2. گزارش‌های عمدی و کذب
در صورتی که مشخص شود گزارش به‌صورت عمدی و با هدف تشویش اذهان عمومی یا تخریب رقبا ارائه شده است، سازمان امور مالیاتی می‌تواند علیه گزارش‌دهنده اقدامات قانونی انجام دهد. مطابق با قوانین مرتبط، ارائه اطلاعات نادرست و تشویش اذهان عمومی ممکن است شامل پیگرد قانونی و جرایمی همچون:
- جریمه نقدی
- محرومیت از ثبت گزارش‌های بعدی
- پیگرد قضایی در صورت اثبات سوءنیت
3. تأثیر بر دریافت پاداش
در صورت ارسال گزارش اشتباه، پاداشی پرداخت نخواهد شد و گزارش‌دهنده از لیست دریافت‌کنندگان پاداش حذف می‌شود.
4. عدم افشای هویت گزارش‌دهنده
در مواردی که گزارش به‌صورت ناشناس ارائه شده باشد و اطلاعات اشتباه باشد، مشکلی برای گزارش‌دهنده ایجاد نخواهد شد؛ اما در صورت وارد کردن اطلاعات شخصی، امکان بررسی بیشتر توسط مراجع مربوطه وجود دارد.
توصیه برای گزارش صحیح:
برای جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی، گزارش‌دهندگان باید:
- از صحت اطلاعات قبل از ثبت گزارش اطمینان حاصل کنند.
- مستندات و مدارک کافی ارائه دهند.
- از ارسال گزارش‌های تکراری یا بدون دلیل موجه خودداری کنند.
سوالات متداول
فرار مالیاتی چیست و چه تأثیری بر اقتصاد دارد؟
فرار مالیاتی به معنای اجتناب عمدی از پرداخت مالیات از طریق کتمان درآمد یا ارائه اطلاعات نادرست است که موجب کاهش درآمد دولت و بی‌عدالتی مالیاتی می‌شود.
چگونه می‌توان فرار مالیاتی را گزارش داد؟
از طریق سامانه سوت‌زنی سازمان امور مالیاتی و تماس با شماره ۱۵۲۶ می‌توان تخلفات مالیاتی را گزارش کرد.
آیا گزارش فرار مالیاتی به‌صورت ناشناس امکان‌پذیر است؟
بله، سامانه سوت‌زنی امکان ثبت گزارش به‌صورت ناشناس را فراهم کرده است.
چه تخلفاتی نیاز به گزارش دارند؟
کتمان درآمد، صدور فاکتورهای صوری، عدم استفاده از دستگاه کارتخوان و عدم ارسال اظهارنامه از جمله موارد قابل گزارش هستند.
آیا گزارش‌دهندگان فرار مالیاتی پاداش دریافت می‌کنند؟
بله، در صورت اثبات تخلف و وصول مالیات، سازمان امور مالیاتی تا یک درصد از مبلغ وصول‌شده را به گزارش‌دهنده پرداخت می‌کند.
در صورت گزارش اشتباهی چه اتفاقی می‌افتد؟
گزارش‌های فاقد مستندات معتبر رد می‌شوند و گزارش‌های عمدی و کذب ممکن است با پیگرد قانونی مواجه شوند.
چگونه می‌توان وضعیت گزارش ثبت‌شده را پیگیری کرد؟
با مراجعه به سامانه گزارش فرار مالیاتی و وارد کردن کد پیگیری، می‌توان از وضعیت گزارش مطلع شد.
شماره تماس سازمان امور مالیاتی برای گزارش فرار مالیاتی چیست؟
شماره ۱۵۲۶ مرکز ارتباط مردمی سازمان امور مالیاتی برای ثبت گزارش‌های تخلف در دسترس است.
