مالیات به عنوان یکی از منابع درآمد اصلی دولت‌ها در تمام کشورهای جهان از جایگاه و اهمیت ویژه و والایی برخوردار است؛ به‌طوری که هر کشوری با انگیزه ساختن زندگی بهتر برای شهروندان خویش سعی در گرفتن مالیات به مطلوب‌ترین شکل ممکن از مردم دارد. مالیات انواع مختلفی دارد که یکی از آنها مالیات بر ارزش‌افزوده است. این مالیات یکی از رایج‌ترین انواع مالیات بوده و در تدوین قانون، ارزش افزوده را تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری شده یک شخص در یک دوره معین تعریف می‌نمایند. مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات چند مرحله‌ای است که در مراحل مختلف زنجیره تولید یا خدمات ارائه شده اخذ می‌گردد.
تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و همچنین واردکنندگان کالا و خدمات در زنجیره توزیع، عرضه و واردات کالاها و خدمات باید مالیات بپردازند و هنگام عرضه آنها از خریدار دریافت نمایند. این چرخه تا زمان عرضه کالا و خدمات به مصرف‌کننده نهایی ادامه داشته اما مصرف کننده نهایی باید این مبلغ را بپردازد.
انواع مؤدی مالیاتی
به هر شخص حقیقی یا حقوقی که دارای پرونده مالیاتی است، مؤدی مالیاتی گفته می‌شود. تمامی مؤدیان مالیاتی باید مالیات خود را به «سازمان امور مالیاتی کشور» بپردازند.
سازمان امور مالیاتی کشور موظف است مؤدیان مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387 را که تا زمان تصویب این قانون فراخوان نشده‌اند، مطابق جدول زمانبندی که توسط رئیس سازمان مذکور پیشنهاد شده و به تأیید وزیر امور اقتصادی و دارائی می‌رسد، تا پایان سال 1403 به تدریج فراخوان نماید. مؤدیان مالیاتی به سه گروه اشخاص حقیقی، اشخاص حقوقی، مشارکت مدنی تقسیم شده وبراساس مشمولیت خود باید نسبت به انجام تکالیف اقدامات ضروری را انجام دهند.
تکالیف مؤدی مالیاتی
براساس ماده«2» قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مؤدیان، سازمان مکلف است ظرف یک هفته از تاریخ لازم الاجراء شدن این ماده نسبت به ثبت نام و عضویت کلیه مؤدیان در سامانه مؤدیان و تخصیص کارپوشه اختصاصی به آنها اقدام نماید. همچنین سازمان موظف است حداکثر ظرف یک هفته پس از ثبت نام مؤدیان در نظام مالیاتی، نسبت به ثبت نام و عضویت و نیز تخصیص کارپوشه اختصاصی به آنها در سامانه مؤدیان اقدام نماید.
بنابراین از مهم‌ترین نکالیف شما به عنوان مؤدی مالیاتی، ثبت نام و عضویت در «سامانه مؤدیان» است. پس از انجام این مرحله، باید نسبت به ثبت صورتحساب فروش برای خریداران خود اقدام نموده و جهت اصلاح یا ابطال صورتحساب‌های الکترونیکی با آنان تعامل داشته باشید.
افراد مشمول پرداخت مالیات‌برارزش افزوده
- کلیة مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم.
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیة درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیة درآمدهایی که در ایران تحصیل می کند.
- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیة درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
- هر شخص غیر ایرانی( اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل می نماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمک های فنی و یا واگذاری فیلم های سینمایی(که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگر عاید آنها می گردد) از ایران تحصیل می‌کند.
فهرست مؤدیانی که به دلیل ارائه کالا و خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده و نیز ماهیت کسب و کار آنها امکان عضویت در سامانه مؤدیان و صدور صورتحساب الکترونیکی را ندارند، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و پس از تصویب هیأت وزیران، حداکثر تا پایان دی ماه هر سال برای عملکرد سال بعد توسط سازمان، اعلام خواهد شد.
اشخاص حقوقی زیر مشمول پرداخت مالیات‌های موضوع این قانون نیستند:
- وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی
- دستگاههایی که بودجه آنها وسیله دولت تأمین می‌شود.
- شهرداری‌ها و دهیاری‌ها
کالاها/خدمات معاف از پرداخت مالیات‌برارزش افزوده
عرضه کالاها و ارائه خدمات ذیل و همچنین واردات آنها حسب مورد از پرداخت مالیات معاف است:
- محصولات کشاورزی فراوری شده
- دام و طیور زنده
- آبزیان و زنبور عسل
- انواع کود و سم و بذر
- آرد خبازی، نان، گوشت، قند و شکر و … کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی، خدمات بانکی و اعتباری و … حمل ونقل عمومی مسافری برون شهری و درون شهری، انواع خدمات پژوهشی و آموزشی.
ثبت نام در سامانه مؤدیان مالیاتی
باتوجه به بالا بودن تعداد مشمولین این قانون،سازمان امور مالیاتی، سامانه‌ای را جهت ثبت اسناد مرتبط به مالیات مانند صورتحساب فروش، مشاهده صورتحساب خرید و نشان دادن واکنش نسبت به آنها، اعلامیه‌های واردات و هرگونه اسناد مرتبط مالی به نام «سامانه مودیان» راه‌اندازی نموده است.
جهت بررسی تخصصی مودیان مالیاتی مشمول، مقاله اختصاصی این عنوان را مطالعه کنید.
تمامی اصناف و مشاغل باید در این سامانه ثبت‌نام خود را انجام داده و مطابق با قوانین تعیین شده از سمت سازمان امور مالیاتی کشور عمل نمایند. جهت نحوه ثبت نام در سازمان امور مالیاتی و ایجاد کارپوشه در سامانه مودیان، مقاله آموزشی صفرتاصد سامانه مودیان را بررسی نمایید.
نحوه استعلام مودی مالیاتی
تمامی مودیان مشمول علاوه بر ثبت فروش و میزان درآمد خود، باید نسبت به دریافت صورتحساب خرید از فروشنده جهت دریافت اعتبار مالیاتی درخواست نموده و نسبت به آن صورتجساب واکنش نشان دهند. این واکنش شامل تایید صورتحساب، رد صورتحساب بوده و درصورتی که صورتحساب نیاز به اصلاح با ابطال داشته باشد، به فروشنده اعلام نماید تا تغییرات صورت گرفته شود.
شایان ذکر است جهت نشان دادن واکنش باید اطلاعات در پرونده مالیاتی شما ثبت شده باشد تا این امکان برای شما به عنوان خریدار فراهم باشد.
اطلاعات پرونده مالیاتی از طریق خریدار به فروشنده اعلام شده و درصورتی که خریدار دارای چندپرونده مالیاتی است، باید پرونده موردنظر خود را جهت کسب اعتبار مالیاتی مشخص نموده و اطلاعات صحیح را به فروشنده اعلام نماید. اطلاعات هویتی مرتبط با پرونده مالیاتی مانند شناسه ملی، کدملی، کداقتصادی و یا شناسه پرونده مشارکت مدنی بوده و فروشنده جهت اطمینان از صحت اطلاعات می‌تواند به سامانه استعلام وجود یا عدم وجود پرونده مالیاتی که به سرویس استعلام «سازمان امورمالیاتی کشور» متصل است استفاده نمایند.
اعتبار مالیاتی چیست؟
از مهم‌ترین تغییرات قانون مالیات‌های مستقیم که در راستای هدفمندسازی معافیت‌های مالیاتی و شفاف‌سازی حمایت‌های مالی در اقتصاد کشور صورت پذیرفته است، جایگزینی سیاست اعتبار مالیاتی با نرخ صفر به جای معافیت های مالیاتی است. اعتبار مالیاتی نوعی تشویق، امتیاز و یا تخفیفی است که به صورت کسر یا تهاتر در ازاء مالیات متعلق در نظر گرفته می‌شود. مزیت اعتبارات مالیاتی نسبت به معافیت‌های مالیاتی در این است که این اعتبارات قابل برنامه ریزی بوده و میزان هزینه از دست رفته طی آن برای دولت مشخص است. این اعتبار مالیاتی برای مؤدیان نیز قابل برنامه ریزی است.
در نتیجه، تمایل مشمولین مالیاتی به خرید از فروشندگانی که عضو سامانه مؤدیان بوده و امکان ثبت صورتحساب الکترونیک دارند، جهت دریافت اعتبار بیشتر خواهد شد.
انواع صورتحساب الکترونیک
ثبت صورتحساب الکترونیکی فروش، براساس اطلاعاتی که از خریدار در دسترس شما به عنوان شخص فروشنده است تعیین می‌شود.
- صورتحساب الکترونیکی نوع اول، صورتحسابی با اطلاعات هویتی فروشنده و خریدار، کالا/خدمت فروش رفته است.
- صورتحساب الکترونیکی نوع دوم، صورتحسابی است با اطلاعات کامل فروشنده، اطلاعات کامل کالا/خدمت و ثبت اطلاعات خریدار اختیاری است.
- صورتحساب الکترونیکی نوع سوم، رسید پرداخت وجه صادره از دستگاه کارتخوان بانکی یا درگاه الکترونیکی پرداخت دارای شماره منحصر به فرد مالیاتی که حسب مقررات اعلامی سازمان امور مالیاتی کشور، به عنوان پایانه فروشگاهی فروشنده پذیرفته شده است.
شایان ذکر است درصورتی که اطلاعاتی از خریدار دریافت نموده یا شخص خریدار به شما اطلاعات اعلام نموده باشد، موظف به ثبت صورتحساب الکترونیک بوده و جهت ادامه همکاری، اقدامات به صورت توافقی بین شما انجام شود. بهتر است خریدار به شما پرونده موردنظر خود جهت دریافت اعتبارمالیاتی را اعلام نماید تا برای همان پرونده ثبت صورتحساب را انجام دهید.
در نتیجه، شما به عنوان مؤدی مالیاتی، باید قبل از مهلتی که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تعیین شده است نسبت به ثبت نام و عضویت در این سامانه اقدام نموده و صورتحساب الکترونیک ثبت نمایید. درشرایطی که می‌خواهید از خریدهای خود اعتبار مالیاتی دریافت کنید باید اطلاعات خود را به فروشنده اعلام نموده تا صورتحساب نوع 1(با اطلاعات خریدار) ثبت نماید. صورتحساب توسط شما در کارپوشه سامانه مودیان بررسی شده و تایید یا عدم تایید خود را تعیین می‌نمایید و اعتبار مالیاتی برای شما لحاظ خواهد شد.
