قانون جدید مالیات بر ارث + جدول نرخ مالیات ارث

مالیات بر ارث یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین انواع مالیات‌هاست که در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود. این نوع مالیات به انتقال دارایی‌های یک فرد پس از فوت او اختصاص دارد و از اموال و دارایی‌هایی که به وارثان منتقل می‌شود، محاسبه و اخذ می‌گردد. هدف از این مالیات، نه تنها تأمین منابع مالی برای دولت، بلکه کاهش نابرابری‌های اقتصادی و جلوگیری از تمرکز بیش از حد ثروت در دست عده‌ای محدود است. در این محتوا به بررسی مفهوم مالیات بر ارث، قوانین و نرخ‌های مرتبط، و نکات کلیدی مربوط به این حوزه خواهیم پرداخت تا مخاطبان با این مبحث مهم مالیاتی به طور کامل آشنا شوند.

مالیات بر ارث چیست؟

مالیات بر ارث نوعی مالیات است که بر دارایی‌ها و اموالی که پس از فوت یک فرد به وارثان منتقل می‌شود، اعمال می‌گردد. این مالیات به عنوان یک تعهد مالی قانونی، بخشی از ارزش دارایی‌های به‌جا مانده را به دولت اختصاص می‌دهد. هدف اصلی از اخذ مالیات بر ارث، تأمین درآمدهای مالی دولت و کاهش تمرکز ثروت در جامعه است.

اموالی که شامل مالیات بر ارث می‌شوند:

• ملک و املاک
• حساب‌های بانکی
• سهام و اوراق بهادار
• وسایل نقلیه
• سایر دارایی‌های ارزشمند، مانند طلا و جواهرات

میزان مالیات بر ارث بر اساس نوع دارایی و میزان نزدیکی وارث به متوفی متفاوت است. معمولاً قوانین مالیاتی، وارثان را به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌کند؛ مانند فرزندان، والدین، همسر، یا سایر بستگان. نرخ مالیات برای هر گروه و نوع دارایی متفاوت است.

در برخی کشورها، دارایی‌های خاصی از مالیات بر ارث معاف هستند، یا آستانه‌ای برای معافیت در نظر گرفته می‌شود. به همین دلیل، آگاهی از قوانین و نرخ‌های مالیاتی مرتبط در کشور محل سکونت اهمیت زیادی دارد. در ایران، مالیات بر ارث تحت قوانین خاصی محاسبه و توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شود.

تقسیم‌بندی وراث در مالیات بر ارث

در نظام مالیاتی ایران، وراث بر پایه میزان نزدیکی به متوفی در سه گروه اصلی قرار می‌گیرند. این تقسیم‌بندی بر نرخ مالیات تأثیر مستقیم دارد؛ به این معنا که هرچه وراث به متوفی نزدیک‌تر باشند، نرخ مالیات برای آنان کمتر خواهد بود. تقسیم‌بندی وراث به شرح زیر است:

گروه اول: خویشاوندان نزدیک

این گروه شامل افرادی می‌شود که رابطه خانوادگی مستقیم با متوفی دارند:

• پدر و مادر
• همسر
• فرزندان (دختر و پسر)
• نوه‌ها (در صورت فوت والدینشان)

نکته: مالیات بر ارث برای این گروه کمترین میزان است، زیرا از دیدگاه قانون، این افراد نزدیک‌ترین افراد به متوفی به شمار می‌آیند.

گروه دوم: خویشاوندان نسبی دورتر

افرادی که نسبت خانوادگی غیرمستقیمی با متوفی دارند در این گروه قرار می‌گیرند:

• خواهر و برادر
• فرزندان خواهر و برادر
• پدربزرگ و مادربزرگ

نکته: میزان مالیات برای این گروه بیشتر از گروه اول است، چراکه ارتباط خانوادگی آنها با متوفی کمتر نزدیک است.

گروه سوم: خویشاوندان دور و افراد غیرخویشاوند

این گروه شامل افرادی است که نسبت خویشاوندی دور یا حتی غیرخویشاوندی با متوفی دارند، از جمله:

• عمو، عمه، دایی و خاله
• فرزندان عمو، عمه، دایی و خاله
• افراد غیرخویشاوند، مانند دوستان یا کسانی که در وصیت‌نامه نام آنها ذکر شده است.

نکته: مالیات بر ارث برای این گروه بالاترین مقدار را دارد، چراکه از نظر قانون، ارتباط این افراد با متوفی کمرنگ‌تر است.

قوانین مالیات بر ارث

قوانین مربوط به مالیات بر ارث در ایران در قانون مالیات‌های مستقیم ذکر شده است.

ماده 21: شمول مالیات بر ارث

مالیات بر ارث به تمامی اموال و دارایی‌های متوفی تعلق می‌گیرد که پس از فوت او به وارثان منتقل می‌شود. این اموال شامل موارد زیر است:

• اموال منقول (مانند خودرو، طلا، پول نقد)
• اموال غیرمنقول (مانند زمین و ملک)
• حقوق مالی (مانند سهام و اوراق بهادار)

ماده 24: معافیت‌های مالیاتی در ارث

برخی از اموال و دارایی‌ها از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند. از جمله:

1. وجوه بازنشستگی، پس‌اندازهای مربوط به خدمات پایان کار، و مزایای بازنشستگی.
2. دیه و پرداخت‌های ناشی از بیمه عمر.
3. سایر موارد مشخص شده در قانون.

ماده 25: هزینه‌های قابل کسر

هزینه‌هایی که می‌توان از ارزش اموال متوفی کسر کرد شامل:

1. هزینه کفن و دفن.
2. هزینه‌های درمانی متوفی که در سال فوت انجام شده است.
3. بدهی‌های متوفی که مستند و قانونی باشند.

 

ماده 26: وظیفه وراث برای اظهارنامه مالیات بر ارث

وراث موظفند ظرف یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیات بر ارث را به اداره امور مالیاتی ارائه کنند. این اظهارنامه باید شامل اطلاعات کامل درباره اموال و دارایی‌های متوفی باشد.

 

ماده 33: تعیین سهم هر وارث

اداره مالیاتی، سهم هر وارث از اموال مشمول مالیات را تعیین می‌کند. مالیات بر اساس سهم هر وارث و طبقه او (طبقه اول، دوم یا سوم) محاسبه و اعلام می‌شود.

 

ماده 34: پرداخت مالیات بر ارث و صدور گواهی تسویه حساب

وارثان باید مالیات تعیین‌شده را پرداخت کنند. پس از پرداخت کامل مالیات، اداره مالیاتی گواهی تسویه حساب مالیاتی را صادر می‌کند. این گواهی برای انتقال قانونی اموال و دارایی‌ها به وارثان ضروری است.

 

ماده 38: مالیات بر نقل‌وانتقال اموال غیرمنقول

اگر وارثان بخواهند اموال غیرمنقول (مانند زمین یا خانه) را به شخص دیگری منتقل کنند، علاوه بر مالیات بر ارث، مالیات نقل‌وانتقال نیز باید پرداخت شود.

 

ماده 39: نحوه اعتراض وراث به مالیات بر ارث

اگر وارثان به میزان مالیات تعیین‌شده اعتراض داشته باشند، می‌توانند مطابق قانون، اعتراض خود را به اداره امور مالیاتی ارائه و از حق قانونی خود برای بازنگری استفاده کنند.

 

 

 

مالیات بر ارث شامل چه چیزهایی می شود؟

مالیات بر ارث به تمامی اموال، دارایی‌ها و حقوق مالی متوفی تعلق می‌گیرد که به وارثان منتقل می‌شود. این اموال و دارایی‌ها به دو دسته اصلی منقول و غیرمنقول تقسیم می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

1. اموال غیرمنقول (ثابت):

این دسته شامل دارایی‌هایی است که قابل جابه‌جایی نیستند، مانند:

• زمین
• آپارتمان و خانه
• باغ و مزارع
• مستغلات تجاری

نکته: این اموال بخش عمده‌ای از دارایی‌های متوفی را تشکیل می‌دهند و اغلب نرخ مالیات بالاتری دارند.

2. اموال منقول:

اموالی که قابل جابه‌جایی هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• خودرو
• طلا و جواهرات
• پول نقد
• حساب‌های بانکی

3. حقوق مالی:

حقوق و مطالباتی که متوفی در زمان حیات داشته است، مانند:

• سهام و اوراق بهادار
• سپرده‌های سرمایه‌گذاری
• طلب‌های مالی از اشخاص حقیقی یا حقوقی

4. دارایی‌های ناشی از بیمه و مستمری:

برخی از درآمدهای حاصل از بیمه یا مستمری ممکن است مشمول مالیات بر ارث باشند، به‌جز مواردی که در ماده 24 قانون مالیات‌های مستقیم معاف شده‌اند، مانند:

• دیه
• بیمه عمر

5. سایر اموال و دارایی‌ها:

• سرقفلی
• حق کسب و پیشه
• مالکیت فکری (مانند حقوق معنوی آثار هنری یا اختراعات)

6. مستندات خاص:

گاهی متوفی ممکن است وصیت‌نامه‌ای داشته باشد که در آن اموال خاصی را به افراد یا مؤسسات اختصاص داده باشد. این اموال نیز مشمول مالیات می‌شوند.

چند نکته مهم:

1. برخی دارایی‌ها طبق قانون معاف از مالیات بر ارث هستند (مانند دیه و بیمه عمر).
2. هزینه‌های مربوط به کفن و دفن، درمان و بدهی‌های متوفی از ارزش اموال کسر می‌شوند.
3. میزان مالیات برای هر مورد بر اساس نوع دارایی و طبقه وراث متفاوت است.

شناخت دقیق این دسته‌بندی‌ها به وارثان کمک می‌کند تا حقوق و تکالیف خود را بهتر بشناسند و فرآیند تسویه مالیات بر ارث را آسان‌تر کنند.

جدول نرخ مالیات بر ارث

در قانون مالیات‌های مستقیم ایران، نرخ مالیات بر ارث بر اساس طبقه وراث و نوع دارایی تعیین می‌شود. طبقات وراث به سه گروه تقسیم می‌شوند و نرخ مالیات برای هر گروه متفاوت است. در ادامه، جدول نرخ مالیات بر ارث برای هر طبقه آورده شده است:

جدول نرخ مالیات بر ارث بر اساس طبقه وراث

نوع دارایی	طبقه اول (نزدیک‌ترین خویشاوندان)	طبقه دوم (خویشاوندان نسبی دورتر)	طبقه سوم (خویشاوندان دور و افراد غیرخویشاوند)
زمین و املاک مسکونی	7.5%	15%	30%
زمین و املاک تجاری و اداری	3%	6%	12%
سهام و سهم‌الشرکه بورسی	0.75%	1.5%	3%
سهام و سهم‌الشرکه غیربورسی	3%	6%	12%
اموال منقول (طلا، خودرو، و غیره)	2%	4%	8%
سپرده‌های بانکی و سود آن‌ها	3%	6%	12%

توضیحات جدول:

1. طبقه اول: شامل پدر، مادر، همسر، فرزندان و نوه‌ها است.
2. طبقه دوم: شامل خواهر، برادر، پدربزرگ، مادربزرگ و فرزندان آن‌ها است.
3. طبقه سوم: شامل عمو، عمه، دایی، خاله و افراد غیرخویشاوند (مانند دوستان) است.

• اموال معاف از مالیات: برخی دارایی‌ها مانند بیمه عمر و دیه طبق ماده 24 قانون مالیات‌های مستقیم از مالیات بر ارث معاف هستند.
• هزینه‌های قابل کسر: هزینه‌های کفن و دفن، درمان، و بدهی‌های متوفی از ارزش دارایی‌ها کسر می‌شوند.
• تخفیف یا معافیت در شرایط خاص: در مواردی مانند انتقال اموال خاص یا در برخی مناطق کشور، ممکن است تخفیف‌هایی اعمال شود.

اموالی که مشمول مالیات بر ارث نیستند

بر اساس ماده 24 قانون مالیات‌های مستقیم ایران، برخی از دارایی‌ها و اموال متوفی از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند. این موارد به دلایل قانونی یا حمایتی، از شمول مالیات خارج شده‌اند. در ادامه، لیستی از اموالی که مشمول مالیات بر ارث نیستند آورده شده است:

1. وجوه و مزایای بازنشستگی و بیمه‌های اجتماعی

• مستمری‌های بازنشستگی و حقوقی که به افراد تحت تکفل متوفی پرداخت می‌شود.
• مبالغی که از محل بیمه‌های اجتماعی (مانند تأمین اجتماعی) به وارثان پرداخت می‌شود.

2. دیه و بیمه عمر

• دیه: هر مبلغی که به عنوان دیه فوت متوفی پرداخت شود، معاف از مالیات بر ارث است.
• بیمه عمر: تمامی مبالغی که از محل بیمه عمر به وارثان تعلق می‌گیرد، معاف از مالیات هستند.

3. هزینه‌های کفن و دفن، درمان و بدهی‌ها

• هزینه‌های مربوط به کفن و دفن متوفی، که از اموال متوفی تأمین شده باشد، از مالیات معاف است.
• بدهی‌های قانونی متوفی (مانند وام‌ها یا دیون مستند) پیش از محاسبه مالیات بر ارث از ارزش دارایی‌ها کسر می‌شود.

4. برخی کمک‌های دولتی و مؤسسات خیریه

• کمک‌هایی که از سوی دولت یا مؤسسات خیریه برای حمایت از متوفی یا خانواده او پرداخت شده باشند، از مالیات معاف هستند.

5. وقف، نذر و وصیت برای امور عام‌المنفعه

• اموالی که متوفی برای وقف، نذر یا وصیت در امور عام‌المنفعه اختصاص داده باشد، معاف از مالیات هستند.

6. جوایز و کمک‌های خاص دولتی

• هرگونه کمک یا جایزه‌ای که متوفی از دولت دریافت کرده و شرایط خاصی برای معافیت آن تعیین شده است.

نحوه محاسبه مالیات بر ارث

مالیات بر ارث با توجه به ارزش دارایی‌های متوفی و طبقه وراث محاسبه می‌شود. برای محاسبه، مراحل زیر طی می‌شود:

1. برآورد دارایی‌ها: ابتدا ارزش کلیه اموال و دارایی‌های متوفی شامل اموال منقول، غیرمنقول، سپرده‌های بانکی، سهام و سایر دارایی‌ها برآورد می‌شود.
2. اعمال معافیت‌ها: دارایی‌های معاف از مالیات (مانند بیمه عمر و دیه) کسر می‌شوند.
3. تعیین سهم هر وارث: سهم هر وارث طبق طبقه‌بندی قانونی (طبقه اول، دوم و سوم) مشخص می‌شود.
4. اعمال نرخ مالیات: بر اساس نوع دارایی و طبقه وراث، نرخ مالیات اعمال و مبلغ نهایی مالیات محاسبه می‌شود.

مراحل پرداخت مالیات بر ارث

• ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث:
  وارثان موظفند ظرف یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیات بر ارث را به اداره امور مالیاتی مربوطه ارائه کنند. این اظهارنامه باید شامل اطلاعات کامل درباره اموال متوفی باشد.
• بررسی و ارزیابی توسط اداره مالیات:
  کارشناسان اداره مالیاتی اموال متوفی را بررسی کرده و مالیات بر ارث را محاسبه می‌کنند.
• پرداخت مالیات و دریافت گواهی تسویه حساب:
  وارثان پس از پرداخت مالیات، گواهی تسویه حساب مالیاتی دریافت می‌کنند که برای انتقال قانونی اموال به نام وراث ضروری است.
• تقسیم و انتقال اموال:
  پس از دریافت گواهی تسویه حساب، اموال متوفی می‌توانند طبق قوانین به نام وراث انتقال یابند.

قانون جدید مالیات بر ارث

در قانون اصلاح مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1394 (اجرایی از ابتدای سال 1395)، تغییرات مهمی در نحوه محاسبه و پرداخت مالیات بر ارث ایجاد شد:

موضوع	قبل از سال 1395	بعد از سال 1395
روش محاسبه	بر اساس کل ماترک متوفی محاسبه می‌شد.	برای هر نوع دارایی به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود.
معافیت‌ها	معافیت‌ها محدودتر بود.	معافیت‌های بیشتری برای بیمه عمر و دیه در نظر گرفته شد.
پرداخت مالیات	کل مالیات باید پیش از انتقال اموال پرداخت می‌شد.	مالیات هر دارایی تنها هنگام انتقال آن پرداخت می‌شود.
شفافیت قوانین	قوانین پیچیده‌تر و اجرای آن سخت‌تر بود.	قوانین ساده‌تر و اجرای آن شفاف‌تر شد.

قانون جدید مالیات بر ارث: تفاوت قبل و بعد از سال 1395

در قانون اصلاح مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1394 (اجرایی از ابتدای سال 1395)، تغییرات مهمی در نحوه محاسبه و پرداخت مالیات بر ارث ایجاد شد:

موضوع	قبل از سال 1395	بعد از سال 1395
روش محاسبه	بر اساس کل ماترک متوفی محاسبه می‌شد.	برای هر نوع دارایی به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود.
معافیت‌ها	معافیت‌ها محدودتر بود.	معافیت‌های بیشتری برای بیمه عمر و دیه در نظر گرفته شد.
پرداخت مالیات	کل مالیات باید پیش از انتقال اموال پرداخت می‌شد.	مالیات هر دارایی تنها هنگام انتقال آن پرداخت می‌شود.
شفافیت قوانین	قوانین پیچیده‌تر و اجرای آن سخت‌تر بود.	قوانین ساده‌تر و اجرای آن شفاف‌تر شد.

آدرس اداره مالیات بر ارث

برای انجام امور مالیات بر ارث، وراث باید به اداره امور مالیاتی محل اقامت متوفی مراجعه کنند.
آدرس و اطلاعات تماس برخی از ادارات مالیاتی در ایران را می‌توانید در صفحه مخصوص مشاهده نمایید.

مالیات بر ارث علاوه بر تأمین منابع مالی برای دولت، به کاهش نابرابری‌های اقتصادی و توزیع عادلانه‌تر ثروت کمک می‌کند. آگاهی از قوانین و نرخ‌های مالیاتی در این زمینه، به وارثان کمک می‌کند تا فرآیندهای مالیاتی را به‌درستی مدیریت کرده و از مزایا و معافیت‌های قانونی بهره‌مند شوند. رعایت قوانین و ارائه به‌موقع اظهارنامه، گام اساسی برای انتقال قانونی اموال است.

 

 

سوالات متداول

مالیات بر ارث چیست؟

مالیات بر ارث مالیاتی است که به دارایی‌های متوفی تعلق می‌گیرد و بر اساس نوع دارایی و طبقه وراث محاسبه می‌شود.

 

چه اموالی شامل مالیات بر ارث می‌شوند؟

اموال منقول و غیرمنقول، سهام، سپرده‌های بانکی، طلا، جواهرات و دارایی‌های دیگر مشمول این مالیات هستند.

 

کدام اموال از مالیات بر ارث معاف هستند؟

دارایی‌هایی مانند دیه، بیمه عمر، و مزایای بازنشستگی از مالیات بر ارث معاف هستند.

 

چگونه مالیات بر ارث محاسبه می‌شود؟

ابتدا ارزش دارایی‌های متوفی برآورد، معافیت‌ها اعمال و سپس بر اساس نوع دارایی و طبقه وراث، مالیات محاسبه می‌شود.

 

چه تغییراتی در قانون مالیات بر ارث از سال 1395 اعمال شده است؟

پس از سال 1395، مالیات بر اساس هر دارایی جداگانه محاسبه می‌شود و معافیت‌های بیشتری اعمال شده است.

 

مهلت ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث چقدر است؟

وراث باید ظرف یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیاتی را به اداره مربوطه ارائه کنند.